ره آورد گیل منتشر شد

ماهنامه ی علوم انساني (تاريخ) سال دوازدهم، شماره 61-62، فروردين و ارديبهشت 1395
در134 صفحه به مدیرمسئولی دکتر محمدعلی فائق و سردبیری استاد هوشنگ عباسی منتشر شد.

این شماره ی  ره آورد گیل نیز همانند شماره گان گذشته اش با مقالات متنوع در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است که با قلم پژوهشگران و هنرمندانی چون اسدالله عمادی ؛محمود نیکویه ، دکتر فریدون شایسته ،  دکتر دژآباد، محمد بشرا، محسن آریاپاد ، عباس لایق ، هوشنگ عباسی ، مهدی رضا زاده ، رحیم چراغی ، ، فتاح پادیاب ، محمد تقی مرتاض هجری ، سروش گیلانی ، عباس رسولی املشی و... آذین بسته شده است .

در بخش تاریخ این شماره ی ره آورد گیل مقاله ی« نقش آقاجان بيگ شفتي در جنبش دهقاني گيلان» به قلم حقیر نیزبه چاپ رسیده که دراختیار خوانندگان فهیم مان قرار می گیرد:

نقش آقاجان بیگ شفتی در جنبش دهقانی گیلان

«اقوام دیرپا و پر پیشنه ی گیلک و تالش در گذرگاه های تاریخی ، پیوندهای مشترکی با هم داشته اند. این پیوند های مشترک که موجب پیدایش کارنامه ی غرور انگیز و ستایش آمیزی بوده است متأسفانه به علت حاکمیت تاریخ نگاری های آنا کورنیک (نامنظم) و یا آمیخته با نگاه های اغراض آمیز ، تعصبات و تصورهای پیش ساخته ،این کارنامه  به طور شاید و باید در معرض آگاهی و قضاوت خوانندگان آثار تاریخی رسانده نشده است»¹

انقلاب مشروطه تا نهضت جنگل ، و از فروپاشی جنگل  تا به تاریخ نهضت آزادیخواهی ـ دهه ی بیست ، یکی از سخت ترین و دشوارترین سال های جنبش دهقانی گیلان نام نهاده شده است. جنبشی که از جور ستم نظام ارباب  ـ رعیتی به تنگ آمده ونابرابری هایی که به واسطه ی ایادی وابسته به حاکمان قدرت مرکزی اِعمال می شد،امان دهقانان را بریده بود که موجب طغیان آنان گردید.

سكوت ، انتظار، غروب!

سكوت كه مي كني

در غروب فريباي بهاريه هاي انتظار

سراپا گوش مي شوي

كه در دور دست ها شايد

پرنده اي سكوت دشت را بشكند

تا بر يال نسيم

يادگاري هاي خود را حك كني

*

سكوت كه مي كني

در غروب دم كرده ي تابستان

جيرجيرك ها مي آوازند

و زنجره ها زير نور فانوس

به رقص و پايكوبي مي ايستند

*

سكوت كه مي كني

در غروب حُزن انگيز پاييز

درختان ايستاده مي ميرند

و برگ هاي زرد

به پابوسي زمين مي روند

*

سكوت كه مي كني

در غروب سوزناك زمستان

پشنگ برف هاي رقصان

بر شانه هاي خسته ات مي نشينند

و اندوه بي كران سينه ات را

هو مي كشي

به نظاره اش مي نشيني

تاهمچون مِه ناپديد شود

سكوت!

انتظار!

غروب!

ابديتي ست

كه آينه ها را

توان انعكاس اش نيست!

جغرافیای تاریخی و استاد پورمحمدی

دکتر منوچهر ستوده را پدر جغرافیای تاریخی نام نهاده اند و بحق هم برازنده ی نام آن زنده یاد می باشد.اما در کنار امثال دکتر ستوده ها ، پژوهشگرانی در جغرافیای تاریخی معاصر حضور دارند که سایه ی قلم و پژوهش شان ، به وسعت کار ستوده نباشد ـ کمتر هم نیست.

اگر اندک سرچی در فضای اینترنت داشته باشیم ـ و یا آنهایی که در ارتباط با پژوهش تاریخی کنکاش می کنند ، نام استاد نصرالله پورمحمدی املشی آنقدر بزرگ و وسیع است که زیبنده ی نام وی می باشد و قلم و دانش اش با جراید معتبر پژوهشی کشور و خارج از کشور عجین شده است و همچنین همایش هایی که در این یک دهه ، چه در استان ها و چه در خارج از کشوربرگزار شده که آخرین آن شرکت در همایش کشور هند بود.

یا آنهایی که در ارتباط با پژوهش نهضت جنگل ، دستی از دور بر آتش دارند باید بخاطر بسپارند ، آذر ماه سال گذشته همایشی در دانشگاه گیلان برگزار می گردد و یکی از مهمانان دعوت شده ی همان همایش ،با کمال شگفتی و ناباوری با واژه های تمسخر آمیز هویت گیلان و گیلانی را در سخنرانی اش به زیر سؤال می برد.

با اینکه سخنرانی استاد املشی قبل از سخنرانی شخص مورد نظر صورت پذیرفته بود ، بلافاصله مجددن تریبون را در دست گرفته و با همان دانش مطالعاتی که آن سخنران ابزار کارش قرار داده بود، با ادله های تاریخی و بجا و اسناد معتبر، آنچنان از هویت و شجاعت مبارزین گیلان به دفاع بر می خیزد که تحسین همه را بر انگیخت. اما دریغ از چند سطر خبر در همان مجلات پژوهشی مرکز رشتی که به اصطلاح ادعای «گیلان شناسی» را دارند و در طول این سال ها با پژوهش های سطحی و محفلی ، آنچه که برای شان اهمیت داشته تنها همان شهر رشت بوده و نه گیلانی که پژوهشگران برجسته اش خارج از مدار آن هستند.

آیا تاکنون شده از استاد املشی دعوت نمایند و از وجود مبارک وی و قلمش در راه گیلان بهره بگیرند ؟ از هر بقال و کاسب کاری که دو پسوند گیلانی را با خود دارند به نام «گیلان شناسی» به گفتگو نشسته اند دریغ از معرفی کارنامه ی درخشان دکتر پورمحمدی املشی که از مجله ی تخصصی تاریخ جغرافیا گرفته تا میز گردهایی که اکثرن تخصصی و با برجسته گان تاریخ معاصر صورت پذیرفته است ،چرا با فقر انعکاس خبر فرهنگی در گیلان مواجه می گردد؟

یا در خود استان قزوین و در بخش تات شناسی ـ گویش تاتی را دکتر املشی به جهانیان معرفی نموده است و اکثر نوشته های پژوهشی وی در ارتباط با گویش تاتی در کشورهای جهان به زبان های مختلف ترجمه شده است و می بایست در خود استان قزوین از وی تجلیل می شد.براستی ما را چه شده است ؟

جهانی که خلاصه شده است به تلگرام و اینستاگرام و... و همه ی مردم را در گیر بازی های روزمره خود کرده است و این سرگرمی هایی که همان مردم نیز نمی دانند چیست که همانند ابزار ماشین الات صنعتی از انسان بهره می برند ،که مطالعات پژوهشی مان خصوصن نهضت پژوهشی جغرافیای تاریخی که امروز اینگونه در استان گیلان غریب واقع شده است و ما تنها بخش اندکی از کارنامه ی درخشان این عزیز نام آور را با کمال پوزش حتا پسوند املشی اش را حذف نمودیم تا وی را در کلیت به تمام معنا به ایران معرفی نماییم و نه با اقلیمی از آن. چرا که خود استاد نیز بر این باورند اگر املشی هست ، در کنارش از قدیم الایان واژه ی کُهن رانکوه را نیز شرق گیلانی ها با خود به همراه داشته اند. که استاد بارها با فروتنی خاص خود عنوان داشته که ایران فراتر از اقلیم و منطقه و ناحیه است . اگر عشقی به اقلیم خود دارد آنرادر بسط دادن به کشور و دیگر استان هایی که اگر به دقت به رگه هایی از مقالات وی رجوع شود به راحتی می توان دریافت که عشق به گیلان اش نیز برجسته تر از عشقی است که گیلان شناسان مرکز رشت مدعی آن هستند . مقالاتی که خلاء هایش در نهضت پژوهشی احساس می شود و هر یک از آن می تواند گره گشای خیلی از نیازهای به روز پژوهشگران بوده باشد و ما تنها به عناوین آن اکتفا نموده و در بین آنها مقاله ی «تات نشین جنوب قزوین به گزارش سفرنامه ها» را انتخاب نموده که خوانندگان فهیم می توانند آن را در اینجا مطالعه نمایید.

عنوان مقاله: عوامل مؤثر در تجارت خارجی خراسان عصر پهلوی اول

عنوان مقاله: نقش تحولات سیاسی در اوضاع تجاری خراسان در دو سدۀ نخست اسلامی

عنوان مقاله: شکل گیری و عملکرد منصب دیوان بیگی در دورۀ صفویه

عنوان مقاله: عملکرد و پیامد حاکمیت گرجیان در قندهار (از واگرایی قندهار تا سقوط صفویه)

عنوان مقاله: کاربرد تاریخی فرامین شاهان صفوی در باب ارامنه

عنوان مقاله: بررسی و تحلیل مبانی فکری و اعتقادی جنبش صفویه با تکیه بر طریقت های آسیای صغیر

عنوان مقاله: دیدگاه سیاسی- اجتماعی خیرالکلام، اولین روزنامه گیلان

عنوان مقاله: اوضاع اجتماعی و اقتصادی تبریز عصر صفوی

عنوان مقاله: بررسى نقش قبایل کُرد در دوره حکمرانى شاه طهماسب اول

عنوان مقاله: اهمیت دفترخانه عصر صفوی و فرجام دفاتردیوانی (1135-907 هـ. ق. /1722-1502 م)

عنوان مقاله: نقش عوامل طبیعی در توسعه و رکود قزوین در دوران صفویه

عنوان مقاله: تاملی در کتاب اسناد پادریان کرملی ، بازمانده از عصر شاه عباس صفوی

عنوان مقاله: شیخ ابراهیم صفوی مرشدی گمنام

عنوان مقاله: تأملی در کتاب اسناد پادریان کرملی، بازمانده از عصر شاه عباس صفوی

عنوان مقاله: مناطق تات نشین جنوب قزوین به گزارش سفرنامه ها

عنوان مقاله: مناسبات ایران و روسیه در قرن نوزدهم

عنوان مقاله: نگرشی جامعه شناختی به جنبش های روستایی گیلان در عصر مشروطه

عنوان مقاله :علل قیام گیلانیان در عصر صفوی

عنوان مقاله :بازتاب آمدن همایون پادشاه به دربار شاه طهماسب در تواریخ عصر صفوی     

عنوان مقاله :مطالعه بازتاب اخبار مجاهدین تبریز در روزنامه های گیلان             

عنوان مقاله :جنبش جنگل و ترکان عثمانی                

عنوان مقاله :تاملی در تاریخ و فرهنگ عصر خیام و زبان جهانی او                    

عنوان مقاله :مناسبات تاریخی ایران و کرواسی

عنوان مقاله :مطالعه و بررسی زندگی و افکار امام محمد غزالی

عنوان مقاله :جایگاه و نقش وزارت در عصر زندیه

عنوان مقاله :جایگاه بالکان در روابط ایران و اروپا با تمرکز بر روابط اقتصادی

عنوان مقاله :مروری برفعالیت های فکری و فرهنگی میرزا حسین کسمائی

عنوان مقاله :فارسی نویسی غزالی و ضرورت های فرهنگی و اجتماعی آن

عنوان مقاله :مناسبات خاندان اردلان شناسی با خاندان صفویه

عنوان مقاله :پیامدهای فرهنگی پایتخت شدن قزوین با تاکید بر گویش قزوینی

و...

ياسه فرياد آآرزوها

درنگي در انات شعري سيامك يحي زاده (سين سيامك)

زهرا سياوش آبكنار

به نام خدايي كه مغز آدمي را با آن همه عظمت پيچيدگي آفريده و در لابه لاي آن نعمت انديشه را به امانت گذاشت و پيشاني انسان را چون قله اي بر كوه پيكرمان از گنج تفكر انباشت.

چندگاهي است مجموعه شعر (ياسه) سروده هاي شاعر ارج مند آقاي سيامك يحيي زاده را كه به زبان مادري است ؛ مي خوانم . گرچه شناگر ماهري نيستم اما از عمق به سطح و از سطح به عمق در جست و جوي معنا شنا مي كنم .

در مرور گذرا و در خوانش ‍ژرف كتاب ياد شده اهدافي كلي و جزئي مد نظرم بود . در اهداف كلي مضامين سروده هاي سپيد و آزاد را در برگيرنده ي موارد زير يافته ام :

1- نگاه طبيعت گراي شاعر كه بر گرفته از زادو بوم او ـ گيلان سرشار از زيبايي است. او نگاه ناتوراليستي خود را در بهره برداري از عناصر طبيعت و شاخصه هاي متناقض فصل ها پيوند مي زند .

2- ديدگاه اومانيستي و انسان محوري شاعر كه آرزوها و ناكامي هاي انساني را از زبان همه ي مردم سرزمين اش فرياد مي زند و دلشوره ها را پ‍‍ژواك مي كشد ـ و تنهايي را به فرياد و عشق را به تكراري شيرين در گستره ي دل و جان .

3- نماد گرايي و نگرش هاي سمبوليك شاعركه درمعاني تمثيلي بيان مي شود و به شعرش جامه ي كمال و پختگي مي پوشاند.

ستوده مفاخر ملي پر كشيد

منوچهر ستوده جغرافي دان بزرگ و پژوهشگر خستگي ناپذير از پيش مان رفت . وي در 28تير1292 در محله اي از تهران بنام  عودلاجان  متولد شد و بعد از معلمي به پژوهشگري تاريخ و جغرافيا روي آورد و براي كشور كتاب هاي بيشماري نوشت . كتاب هايي به تاريخ و مونوگرافي هريك از شهرها و استان هاي كشور اختصاص داشت . از جمله ي آن در استان گيلان كه فرهنگ گيلكي وي با مقدمه استاد پورداوود از برجسته ترين آنهاست و يا از آستارا تا استرآباد كه درخشان ترين يادگارهاي وي مي باشد.

استاد ستوده بيش از 52 كتاب در ارتباط با تاريخ و جغرافيا براي كشورمان نوشت و نزديك به سيصد مقاله از وي به يادگار مانده است . همانگونه كه در خبرها آمده وي در ساعت 11شب جمعه 20فروردين ماه به علت عفونت ريه در سن 103 سالگي در بيمارستان چالوس در گذشت و در سلمان شهر (متل قو)در كنار دوست ديرين خود زنده ياد صادق كيا رئيس سابق فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي به خاك سپرده شد. ياد و نامش گرامي باد.

زن لیلا کوهی

مهری شیرمحمدی

لیلاکوه تا یک دهه پیش طبیعت بکری داشت؛ آشنای کوهنوردان و محلی هایی که باغ‌های چای آنها در سینه کش کوه بود. چند کارخانه چای در این مسیر فرسوده شده اند و برخی دیگر هنوز به خشک کردن چای مشغولند.چند سالی است مسیر لیلاکوه تا مناطق «ملاط و پرشکوه» منطقه توریستی و تفریحی شده است. روزگاری  فقط ماشین های سنگین دیزلی به روستاهای بالای کوه می رفتند تا چای های چیده شده را به کارخانه بیاورند. اما حالا گردشگران می توانند دل جنگل را بشکافند و تا بالاترین نقطه کوه و کم جمعیت ترین روستاهای تولید کننده چای هم بروند.

زندگی زنان لیلاکوه

 برای رفتن به این منطقه باید مسیر دانشگاه پیام نور لنگرود ( فرمانداری سابق) را به سمت جنوب یعنی کوه های لیلاکوه  برویم.  ابتدای  مسیر تا پای کوه پر است از قلیانسراهایی که مشتریانش جوانان هستند. از خود روستای لیلاکوه تا  دوازده امامزادگان ملاط دود هیزم با عطر نان خرفه و خمیر شیرین آن كه در گویش شرق به آن نان «خُرفه و بِپختَه لاسِئه نون» می گویند،  وسوسه ات می کند.

سرتا سر مسیر زنان محلی دکه ای ساخته اند از چوب؛ تشت خمیری و تخته و وردنه ای کنار دستشان و سفالی بر آتش، نان محلی می پزند؛ به چه سرعت و  چه مهارتی.  غالب این زنان که سختی برای کسب معاش را تجربه کرده‌اند، به‌جای شِکوه از برگ چایی که  هر سال در انبارها پوسیده می‌شود، روزیِ دیگری جسته اند؛ پخت نان های سنتی گیلان برای مسافران.

«صدیقه شهریاری» 68 سال دارد. با اینکه عصر پنجشنبه است اما دخلش هنوز خالی است. به آتش زیر سفال خیره شده و خاطرات جوانی اش را مرور می کند. زمانی که باغ های چای هنوز رونق داشت. آفتاب نزده، بالای کوه بود میان چای های نورسته. اما با گیس سفیدش و با 8 اولادی که بزرگ کرده، دود هیزم سوی چشمانش را می برد.

4 سال است دکه نانوایی او ابتدای لیلاکوه بنا شده است. دوربین عکاسی را که می بیند، می گوید: بیَه جرُ . بیَه تازه نون تَرَ هَدَم. اَمی پیرَ بُیم. یه روز تی مُثُون چی جوان بُیم. (بیا بالا،بیا به تو نان تازه بدهم. ما پیر شده ایم. یك روزی مانند تو جوان بودیم.)

ره آورد گيل منتشر شد

شماره هاي 46و47 /پياپي 59و60 بهمن و اسفند 94ماهنامه ي ره آورد گيل منتشر شد. اين شماره ي نشريه كه به «وي‍ژه طبيعت و محيط زيست گيلان» اختصاص دارد با مقالات و اشعار نام آوران گيلاني و كشوري همراه با ديگر  آثارنوروزي ،‌ در اختيار علاقه مندان قرار گرفته است . مقاله اي نيز از گيلان شناس و شاعر تالش ـ جمشيد شمسي پور خشتاوني در آن به چاپ رسيده است كه در زاويه ي ديگر ،‌ همانند مقاله ي «ايلميلي تنهاي پر هياهو»  كه در وي‍ژه ي نوروزي مجله تخصصي «آواي املش» به چاپ رسيده بود ـ در اين شماره ي ره آورد گيل تحت نام «ايلميلي و همنواي با نشانه ها» به اين شعر پرداخت داده شده است  كه شعر مورد نظر هماهنگي با بهار و طبيعت را به همراه دارد.

اما شعري كه در پايين تقديم خوانندگان فهيم شده است در همين شماره ماهنامه ره آورد گيل نيز به چاپ رسيده از تازه ترين سروده هاي دكتر رضاترنيان شاعرخوب و معاصر گيلان مان است كه باهم مي خوانيم :

 فقير كلمه

رضا ترنيان

سپيد رود را شاعران به آب انداختند

در دستان به رنج نشسته و برنج

سپيد رود را شاعران شير دادند

از دهان كوه و كلمه و گيلك

و آسمان چه دارد جز باريدن لهجه شيرينم

                                         برتن سپيد رود

سپيد رود را

شاعران پرداختند

از تن نا پيداي گيل گمش

تا كوه مقدس جاري كند زبانش را

تا پستان هاي مقدس جلگه

                              تا ...

سپيد رود را شاعران به آب انداختند

اي قزل اوزن كلمه

شاهرود فقير كلمه

برداشتی آزاد از ضمیمه ی نوروزی روزنامه ی اعتماد و یاد داشت حاتمی کیا با این تیتر:

«هر سعیدی، عسگر نیست . هر سعیدی ، امامی‌ نیست . می‌تواند سعید حجاریان نیز باشد»

تیتری که در بالا مشاهده می‌شود برگرفته از یاد داشت‌های سال‌های دور (10فروردین 79) کارگردان محبوب و دوست‌داشتنی کشورعزیزمان ـ ابراهیم حاتمی کیاست ، که در خصوص ترور «سعید حجاریان» نوشته و بلافاصله دریکی از جراید آن زمان به چاپ می‌رسد . به‌تازه گی هم « به گزارش ایسنا کانال تلگرامی حاتمی کیا به بهانه‌ سالروز [آن روزها]، این یادداشت را بازنشر کرده است».لابد خواهید پرسید که این موضوع چه ربطی به‌ویژه نامه نوروزی روزنامه‌ی اعتماد و... دارد؟ 

اگر خوب به یادداشت آن زمان حاتمی کیا که در شبکه‌ی اجتماعی نیز قابل‌دسترسی است توجه شود در مقایسه با ویژه‌های نوروزی ازجمله ویژه‌ی روزنامه‌ی اعتماد ـ واژه گان پیام خوبی از زمانه را می‌رساند تا بارها با اشتباهات مکرر به سرمنزل اول برگردیم . نمی‌دانیم با خود چه می‌کنیم و به این دل‌خوش نموده‌ایم که برفرض «رادیوBBC» و شبکه‌های ماهواره‌ای ویژه‌ها ، نوشته‌ها و پیش تولیداتمان را تبلیغ نماید! یا قدرت را از جناح رقیب پس گرفته و 8 سال با واژه گان بازی کنیم که هشت سال بعد ، خدا می‌داند آیا زمان به همین روال خواهد چرخید یا نه؟  

در آن هنگام که امکان غلبه بر قوای طبیعت محدودتر بود . در بخش هایی از زمین بخصوص در مناطق آسیایی ، زمستان فعالیت های انسان را محدود می کرد. اما با پایان یافتن زمستان از حجم ابرها کاسته می شد و گوسفندان زادو ولد می کردند . سبزه و گل می رست ودر طبیعت نشاط آغاز می شد .ناگاه آدمی لب به خنده می گشود و به شادمانی می نشست. به کشورهای مختلف سفر می کنیم تا چگونگی این شادمانی را در یابیم .

قرقیزستان

عید نوروز در قرقیزستان تنها یک روز، آنهم در روز بیست و یکم مارس برگزار می شود . این روز در سال هایی که اسفند ماه سی روز است یا روز اول فروردین ماه سال بعد مصادف می شود و در سال هایی که اسفند ماه بیست و نه روز است با روز دوم فروردین سال بعد مطابق خواهد بود.قریب به هفتاد سال حاکمیت نظام کمونیستی شوروی سابق بر این جمهوری ـ این عید و مراسم مربوط به آن را منسوخ و فراموش شده نشان می داد. اما از سال 1991 میلادی که قرقیزستان مانند دیگر جمهوری ها به استقلال رسید ، این مراسم هر سال با شکوهتر از سال های قبل برگزار می شود.در قرقیزستان ساعت و لحظه تحویل سال وجود ندارد. سفره هفت سین رسم نیست و دید و بازدید و پذیرایی با آجیل و شیرینی نیز زیاد مرسوم نیست . عید نوروز از نخستین لحظه بامداد بیست و یکم مارس شروع می شود و تا غروب همان روز ادامه دارد. مراسم جشن این روز در شهرها از سوی دولت تدارک دیده می شود و در روستاها بزرگان و ریش سفیدان در برگزاری آن دخالت دارند.اکثر خانواده های قرقیزی در شهرها و تمامی خانواده های قرقیزی در روستاها از ساعات اولیه صبح روز عید از خانه هایشان خارج می شوند و در مکان هایی قبلاً در نظر گرفته شده جمع می شوند .

آوای املش ویژه ی نوروز منتشر شد

آوای املش نشریه تخصصی و پژوهشی و گیلان شناسی شرق گیلان ـ به صاحب امتیازی و سردبیری استاد دکتر صادق محبوبی منتشر می شود . این شماره همانگونه که انتظار داشتیم به ویژه ی نوروز، مخصوصن به شعر افسانه ای «ایلمیلی» زنده یاد سید مرتضی روحانی همراه با مقاله ای جامع از گیلان شناس و شاعر تالش ، جمشید شمسی پور خشتاونی با مقدمه ای از دکتر محبوبی اختصاص یافته و با تصاویری از کوه ایلمیلی رامسر مزین شده است . در کنار شعر ، مقالات بی شماری در ارتباط با نوروز از صاحب نظران برجسته ی گیلانی در این ویژه کار شده است .ویژه ای که از خواندنی و ماندنی ترین ویژه های ادبیات شرق گیلان محسوب می شود که در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است.

«ایلمیلی» تنهای پرهیاهو!

جمشید شمسی‌پور خشتاونی

یکی از شب‌های تابستان سال 91 در تنکابن مهمان زنده‌یاد محمدقلی صدر اشکوری ، شاعر و پژوهشگر نام‌آشنای شرق گیلان بودم. همسر محترم وی شاهد و ناظرند که تا پاسی از شب گفتگوی‌مان  بر سر شعر و ادبیات و پژوهش‌های گیلان بود.

بارهاازکنار خاطرات به‌یادماندنی زنده‌یاد محمود پاینده لنگرودی گذشتیم و به یاد شاعر نام‌آور و والامقام شرق گیلان«مم ولی»(محمدولی مظفری)حرف مان بود در کنار این‌ها بیشتر بحث و گفتگوی‌مان برمدارخالق شعر«ایلمیلی»(زنده‌یاد سید مرتضی روحانی) گذشت.نشستی که در خصوص تاریخ‌پژوهشی و شعر ـ آن‌هم متأسفانه نشریه‌ای که بتواند آیینه‌ای برای بازتاب کلیت این مسائل باشد تاکنون وجود نداشته و هر آنچه مرتبط با شرق گیلان هست از طرف نشریات رشت بوده است.

دعوتی که قرار بود در منزل دکتر محبوبی بزرگوار که از قبل پیشنهاد داده بود برگزار گردد تا از طرف اهل تحقیق و پژوهش در رونق بخشیدن نشریه‌ای که می‌خواهد اُرگان پژوهشی شرق گیلان باشد صورت پذیرد.چون از قبل می‌دانستم «مم قلی» با بزرگان ازدست‌رفته‌ای چون زنده‌یاد پاینده لنگرودی و سید مرتضی روحانی و خیلی از عزیزانی که امروز در قید حیات نیستند و یا در حاشیه بسر می برند حشر و نشر داشته و خاطرات و اطلاعات ارزنده ای در سینه دارد که هر یک می بایست به شیوه ای مطلوب در اختیار نسل امروزی که می خواهند به شرق گیلان بپردازند قرار گیرد. از طرفی هم رفیق گرمابه گلستان دکتر سید مجتبی روحانی می باشد و هم منطقه را به خوبی می شناسد . مجتبی چون کسالت داشت و نمی توانست در این جمع حضور یابند و نشد آنچه که از قبل پیش بینی شده بود.

بارها به وی پیشنهاد دادم :«مم قلی جان ، اطلاعات و دانش خوبی داری حیف است این‌ها را قلمی نکنی و در اختیار نسل امروزی نسپاری . انباشته‌های ذهنی‌ات را می‌توانی در قالب گفتگو یا میز گردی در دسترس جراید محلی من‌جمله «آوای املش» قرار دهی  تا در آینده از آن استفاده بهینه شود و...» از هر راهی وارد می‌شدم و هر بار موانعی پیش رویمان سبز می‌شد. به گمانم چیزی در ته دلش بود و داشت وی را قلقک می‌داد، اما در واگویه کردن آن درنگ می‌نمود و تا آخر هم بازگو نکرد و نگرفتم که ذهنش در کجاها سیر می‌کرد و از چه موضوعی بیمناک بود.

 خوشبختانه آن شب یکی از شماره‌های آوای املش همراهم بود به وی دادم و از چندوچون نشریه‌ای که می‌خواهد بار پژوهشی گیلان را همچون مرکز نشینان گیلان بخشی از کارهای بر زمین‌مانده را بر دوش بکشد شاید در لابه‌لای صفحات این جریده جایی برای انباشته‌های خود پیدا نماید و شکل و شمایل  نشریه رازی‌اش کند.

در ادامه از شیوه‌ی پژوهشی و نحوه‌ی پردازش و هدایت و رهبری هر یک از موضوعات یک نشریه گفته شد تا رسیدیم به سرگذشت شعر «ایلمیلی»که این روزها سرنوشت غمباری به خود گرفته است و اسف‌بار تر اینکه هر بار با نسخه‌ی جدید بدلی با پیش تولیدات ذهنی که هر محله و منطقه‌ای با سبک و سلیقه‌ی خود به تفسیر و تعمیر چیدمان شعر سید مرتضی روحانی برمی‌آید و هر بار با بازآرایی مجدد و با بازخوانی اشخاصی خاص کلمات و نشانه‌های آن تحریف می‌گردد. تا جایی که به‌تازگی همین باز تولیدات نسخه‌های بدلی جای پایش را در شبکه‌ی اجتماعی بازنموده و شکل و شمایل شعر فاخر «ایلمیلی» به‌طورکلی دگرگون‌شده است!

شعری که بعد از انقلاب گاهی به نام فولکلور و غیره در معرض دید افکار عمومی قرار می‌گرفت تا جایی که صدای دکتر سید مجتبی عزیز را هم درآورده و در روزنامه اطلاعات سال 58 رسماً اعلام نمود که هر نوشته و شعری به نام ایلمیلی مورد تأیید خانواده‌ی سید مرتضی روحانی نیست. همان دغدغه‌هایی را که از قبل «مم قلی»داشت امروز عیناً داریم می‌بینیم. نسخه‌های بدلی‌ای که می‌بایست از فیلتر ذهن منتقدین آشنا به شعرمحلی بگذرد و از این جنس صحبت‌ها در آن شب مدنظرمان بود. یادش بخیر باد!